قدمت عمارت خسروآباد به دوران قاجار و سال 1223 هجری قمری بازمیگردد. امان الله خان اردلان والی، حاکم وقت کردستان دستور ساخت این بنا را با 6000 متر مربع مساحت صادر کرد.
این مجموعه شامل یک باغ و عمارتی در میان آن می‌شود.
عمارت سالار سعید از بناهای تاریخی سنندج است که قدمت آن به دوره قاجار بازمیگردد. این عمارت در طول حیات خود، کاربری‌های گوناگونی داشته است از خانه مسکونی گرفته تا خانه پیشاهنگان. امروزه این عمارت به‌عنوان موزه فعالیت دارد.این ساختمان به سفارش ملا لطف‌الله شیخ‌الاسلام بنا شد.
عمارت آصف وزیری با مساحت 4500متر مربع در دوره صفویه احداث شد.
این بنا اخیرا به موزه مردم‌شناسی مناطق کردنشین تغییر کاربری داده است و از آن با نام خانه‌ی کرد نیز یاد می‌شود.
عمارت در سال 1375 به شماره 1822 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.
عمارت امجدالاشراف در سال 1217 هجری قمری، به سفارش تاجری اصفهانی به نام میرابوطالب و با هنر معماران و استادکاران زبردست اصفهانی ساخته شد.
خانه احمدزاده مربوط به دوران پهلوی است ,این بنا حیاطی چهار گوش دارد و ساختمان آن در دو طبقه ساخته شده است.
خانه احمدزاده در تاریخ 16 آبان 1379، با شماره ثبت 2837 به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسید.
عمارت مشیر در دوران قاجار، توسط میرزا یوسف مشیر دیوان، دیوان مشاور و جانشین حاکم منطقه ساخته شد. در ساخت بنا از معماری ایرانی استفاده شده است و استانداری کردستان به مدت چندین سال در آن مستقر بود. عمارت مشیر دیوان دارای هفت حیاط است که هر یک از آن‌ها، آب‌نماهایی جداگانه با طرحی متفاوت و در عین حال مرتبط با دیگر آب‌نماها دارند.
عمارت وکیل‌الملک به احتمال زیاد توسط حاج محمد رشید بیگ وکیل، از امیران زند، ساخته شده و طی ادوار مختلف تعمیر و بازسازی‌هایی روی آن انجام گرفته است.
از ویژگی‌های این مجموعه‌ی تاریخی می‌توان به حضور ستون‌های سنگی با تزیینات طنابی، ارسی‌های پرکار و آجرکاری‌های چشم‌نواز اشاره کرد.
باغ سپیدار در مجاورت عمارت وکیل الملک، در مرکز شهر سنندج قرار گرفته و عمارت، اشراف کامل به آن دارد. این باغ که در دوره قاجار حیاط چاپارخانه به‌شمار می‌رفت، امروزه درختان سپیدار کهنسال و باشکوهی را در خود جای داده است.
عمارت ملک التجار در دوران حکومت قاجار ساخته شده است.این عمارت زیبا دارای حیاطی مرکزی است که در ضلع شمالی آن، یک بنای ایوانی با ستون‌های آجری قرار دارد و در دو سمت آن، فضاهای مختلف عمارت در دو طبقه ساخته شده‌اند.
عمارت سرهنگ آزموده اردلان در ابتدا در تملک فردی از خانواده اردلان بود اما هم اکنون با شماره ثبت 5087 در تملک اداره میراث فرهنگی استان کردستان قرار دارد. سردر ورودی این بنا را به شکل نیم‌هشتی ساخته‌اند. حیاط چهار ضلعی این عمارت که دارای آب‌نما و باغچه نیز است، معماری درون‌گرای ایرانی را به تصویر می‌کشد. تمام فضاهای عمارت در پیرامون حیاط مرکزی و در دو طبقه ساخته شده‌اند.
عمارت و باغ آیت الله مردوخ با مساحت 600 متر مربع ,در 700 متری روستای نوره واقع شده و با معماری قلعه‌ای و موقعیت ویژه خود، به روستا و محیط اطرافش اشراف دارد.
طراحی این بنا به‌عهده آیت الله مردوخ بوده و در سال 1322، توسط استادان ماهر مانند استاد عنایت الله و استاد علی محمد بنا ساخته شده است.
عمارت حبیبی در دوران ناصرالدین شاه,به همت شیخ الاسلام ساخته شد. گچبری‌ها و آیینه‌کاری‌های به‌کار رفته در بنا، به روش معماری مرکزی ایران صورت گرفته و دارای قدمتی نزدیک به 140 سال است. همچنین این ساختمان، بزرگ‌ترین ارسی‌های کشور را دارد که به دست هنرمند کردستانی، استاد حبیب‌الله سنندجی که به استاد نسا شهرت داشت، ساخته شده‌اند.
خانه معمار باشی متعلق به اواخر دوره قاجاریه و اوایل دوران پهلوی است. این بنای تاریخی از سه طبقه با نقوش و تذهیب‌های زیبا که خاص دوران پهلوی است، تشکیل می‌شود و دارای فضاهای مختلف است.
ساعات بازدید از خانه آصف وزیری:9 تا 13, 15 تا 18:30
ساعات بازدید از عمارت سالار سعید: 9 تا 13, 15:30 تا 20
ساعات بازدید از عمارت ملک التجار:9 تا 14
ساعات بازدید از خانه آیت الله مردوخ:8 تا 17
ساعات بازدید از عمارت حبیبی: 8 تا 13
ساعات بازدید از خانه معمار باشی: 9 تا 17
عمارت خسروآباد: سنندج، بلوار خسروآباد (شبلی)
عمارت سالار سعید:سنندج، خیابان امام، کوچه حبیبی
عمارت آصف وزیری:سنندج، خیابان امام خمینی (شاپور)، نرسیده به مسجد دارالاحسان
عمارت امجدالاشراف:سنندج، خیابان صلاح‌الدین ایوبی
عمارت وکیل الملک: سنندج، خیابان کشاورز
عمارت ملک التجار: سنندج، خیابان امام خمینی
عمارت سرهنگ آزموده:سنندج، محله قطارچیان، کوچه خسروی
عمارت آیت الله مردوخ:سنندج، روستای نوره
عمارت حبیبی:سنندج، خیابان امام خمینی، کوچه حبیبی
خانه معمارباشی: سنندج، جنوب خیابان شهدا، کنار پارک شهدا
خانه احمدزاده:سنندج، خیابان نمکی، محله آغا
عمارت مشیر:سنندج، خیابان شهدا ، محله‌ی قدیمی سرتپوله
