منطقه ساریگل در تاریخ 20 شهریور 1353 با عنوان منطقه حفاظت شده شاه جهان, رسما تحت حفاظت سازمان حفاظت محیط زیست قرار گرفت. پس از انقلاب از منطقه حفاظت شده شاه جهان به منطقه حفاظت شده ساریگل تغییر نام پیدا کرد و از آذر 1381 منطقه حفاظت شده ساریگل به پارک ملی ارتقا داده شد.
ساریگل به دو منطقه پارک ملی ساریگل با وسعت 7037 هکتار و منطقه محافظت شده ساریگل با وسعت 21309 هکتار تقسیم شده است.
این منطقه در 8 کیلومتری شهرستان اسفراین قرار دارد.
قله های بیل باقلی,صیاد,کرکزو,قوچ قلاقی و قره داش از مهم ترین قله های پارک ملی ساریگل به شمار می روند.
آق چشمه (حاشیه شمال غرب منطقه)، چشمه پولاد (غرب منطقه)، چشمه چهل مرغ (مرکزی غربی)، چشمه ترکال (مرکزی شرق)، چشمه آلبلاغ (مرکز منطقه)، گاو ارکی (شمال شرق)، چشمه یاق (جنوب شرق)، شفتا لستان (شرق منطقه)، چشمه کلوخی (جنوب شرق) از مهم ترین چشمه های این منطقه محسوب می شوند.
رودخانه گنجدان از روستای گنجدان در داخل منطقه حفاظت شده ساریگل شروع شده و در جهت شمال ادامه یافته و در روستای قلعه سفید پس از آبیاری اراضی گنجدان، قلعه سفید و مقداری از بیدواز در محل قلعه سفید به رودخانه اردغان می‌پیوندد.
پارک ملی و منطقه حفاظت شده ساریگل با بیش از 200 گونه گیاهی از تنوع گیاهی نسبتا مطلوبی برخوردار است.
گیاه غالب در این منطقه درمنه است که به صورت درمنه دشتی در قسمت جنوبی و درمنه کوهی در کوهستان‌های منطقه دیده می‌شود,پس از آن کلاه میرحسن و گون دو گونه گیاهی هستند که عمدتا در کوهستان‌های شمالی منطقه می رویند.
در این جنگل‌ها درخت غالب درخت ارس است و پس از آن، زالزالک، زرشک و نسترن وحشی جز درختچه‌های جنگلی محسوب می‌شوند.
اسفند، پونه، تلخه، گل گندم، خارشتر و گیاهان سمی شامل تلخه، زنبق، آلاله، ارزان، چوبک و لوبیای وحشی از جمله گیاهان دارویی منطقه می باشند.
از پستانداران و خزندگانی که در این منطقه زندگی می کنند می توان به پلنگ، کفتار، گرگ، کاراکال، روباه معمولی، گربه وحشی، قوچ اوریال، کل و بز، آهو، گراز، سمور، رودک،کور مارشنی، مارآتش (مار سرجه)، آلوسر، مار جعفری،افعی و … اشاره کرد.
پیغوی کوچک، سنقر سفید و خاکستری، عقاب پریا، عقاب دوبرادر، عقاب طلایی، هما، کرکس، لیل، دلیجه، شاه بوف، مرغ حق جنوبی، بحری، بالابان، کبک، تیهو، قرقاول، چاخلق، کوکرشکم سیاه، قمری معمولی، شبگرد معمولی، بادخورک معمولی، زنبورخور، سبزقبا، هدهد، چلچله رودخانه ای، چلچله کوهی، چکاوک، دم جنبانک زرد و ابلق، سنگ چشم دم سرخ، سنگ چشم خاکستری، سار، زاغی، زاغ نوک سرخ، صعوه کوهی، صعوه ابرو سفید، سسک باغی، مگس گیر سینه سرخ، دم سرخ کوهی، کمرکلی بزرگ، سهره یال سرخ، زردپره گونه سفید، زردپره مزرعه، گنجشک سینه سیاه از جمله پرندگانی هستند که در این منطقه یافت می شوند.
پارک ملی سالوک با 17 هزار هکتار وسعت,در 20 کیلومتری شمال غرب شهرستان اسفراین,30 کیلومتری جنوب غربی شهرستان بجنورد واقع شده است.
اقلیم این منطقه معتدل و نیمه‌خشک محسوب می‌شود و به لحاظ زمین‌شناختی دو سوم منطقه، کوهستانی بوده و یک سوم آن را دشت فرا گرفته است. اختلاف ارتفاع بلندترین نقطه بخش کوهستانی با پست‌ترین نقطه آن در دشت جنوبی در حدود 1510 متر است که در نوع خود جالب توجه است.
گونه‌های گیاهی غالب این پارک شامل درمنه دشتی و کوهی، کلاه میر حسین و گون است.
گونه درختی غالب در این جنگل‌ها ارس است. زرشک، زالزالک و نسترن وحشی هم گونه‌های دیگر از درختان این پارک به شمار می‌روند.
در پارک ملی سالوک در حدود بیش از 100 گونه جانوری شناسایی شده است که از جمله آنها می توان به قوچ اوریال، میش، آهو، پلنگ، بز کوهی، سمور، گربه وحشی، گرگ، روباه، شغال، خرگوش، راسو و دوپای خراسانی اشاره کرد.
این پارک را می‌توان مهم ترین محل زندگی آهو در استان خراسان شمالی دانست, زیرا در حدود 70 درصد تعداد آهوهایی که در این استان وجود دارد، در این منطقه حفاظت‌شده زندگی می‌کنند.
پرستو، توکای سیاه، سهره جنگلی، سبزقبا، هدهد، کلاغ سیاه، چکاوک هدهد، سنقر سفید، کوکر گندمی، باد خورک معمولی، کبوتر چاهی، سار، گنجشک خالی، پیغوی کوچک، دم جنانک زرد، سهره معمولی، سردم سیاه و چلچله بیابانی از جمله پرندگانی هستند که در این زیستگاه یافت می‌شوند.
آبشار جم (آبشار سالوک) در پارک ملی سالوک واقع شده است.
آبشار در دامنه‌ی قله سالوک در ارتفاع 2400 متری از سطح دریا، قرار دارد.
قلعه سالوک متعلق به قرن 6 و 7 هجری قمری,در ارتفاعات سالوک واقع شده است.
قلعه بیش از 1 هکتار وسعت دارد و در داخل آن بقایای تاسیسات مختلف مانند انبار آذوقه و غلات، حمام، آسیاب، زندان و محل سکونت فرمانده قلعه و افراد دیگر دیده می‌شود.
آبشار فصلی دره زاری با حدود 30 متر ارتفاع, در منطقه حفاظت شده سالوک, دره زاری واقع شده است.
شهر بلقیس یکی از بزرگ‌ترین بناهای خشتی و گلی ایران,در 3 کیلومتری جنوب غرب شهرستان اسفراین واقع شده است.
این شهر حدود 180 هکتار وسعت دارد و از یک مجموعه آثار شامل بقایای ارگ و خندق پیرامون آن، شارستان شامل: برج و بارو، مقبره شیخ آذری، ویرانه‌های معروف به منار تپه (مسجد جامع)، کوره سفالگری، آب‌انبار، بازار، کاروانسرا، بنای معروف به یخدان‌ها و یک گورستان وسیع در نزدیک دروازه شرقی تشکیل شده است.
شهر بلقیس در سال 1388 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.
ارگ تاریخی بلقیس با 51 هزار متر مربع وسعت,پس از ارگ بم، دومین بنای گلی کشور به‌شمار می‌رود.
دژ 29 برج با ارتفاع تقریبی 11 متر داشته که از اطراف با خندق احاطه می‌شدند.
فضای داخلی قلعه کاملا تخریب شده و تنها پوسته‌ای گلی از آن باقی‌مانده است.
کوره سفالگری شهر تاریخی بلقیس یکی از مهم‌ترین نتایج سومین فصل کاوش در شهر بلقیس است.
قدمت این کوره سفالگری به نیمه‌ی دوم قرن 6 هجری قمری بازمی‌گردد و شامل بخش‌‌های مختلفی مانند آتشدان در بخش پایینی، تاقچه‌ها به منظور گذاشتن سفال، سکوی پخت برای آماده‌سازی و چیدن سفال برای پخت و یک گنبد می‌شود.
تپه منار مهم‌ترین بخش شهر تاریخی بلقیس است.
در این محدوده پنج فصل کاوش صورت گرفته که برخی از یافته‌های آنها شامل یک کوره پر از زغال و خاکستر، قطعات شکسته سفال متعلق به قرن 3 و 4 هجری قمری، تالار ستون‌دار و ساختاری از مسجد مدرسه می‌شود.
آبشار توی در 40 کیلومتری غرب شهرستان اسفراین, نزدیک به روستای توی واقع شده است.
رودخانه‌ای که از کوه‌های سالوک در شمال این روستا، سرچشمه می‌گیرد به دلیل اختلاف در جنس زمین، چندین آبشار را به وجود آورده است.
در فاصله 5 کیلومتری شمال روستا سه آبشار به فاصله 200 تا 300 متر واقع شده‌اند که آبشار توی یکی از آنها است.
(به دلیل وجود سیلابها در فصل بهار از بازدید از آبشار بپرهیزید.
دسترسی به آبشار به دلیل باریک بودن دره، با ماشین امکانپذیر نیست و قسمت پایانی راه را باید پیاده بروید).
آبشار ایزی در 5 کيلومتری روستای ايزی,دامنه‌های غربی کوه‌های شاه‌جهان واقع شده است.
رودخانه ایزی سر منشا آبشار است.
دهستان ميلانلو در 9 کيلومتری شرق شهرستان اسفراين واقع شده است.
دره میلانو از مناطق ییلاقی شهرستان اسفراین است که از روستاهای به هم پیوسته در مسیر رودخانه بیدواز شامل اردغان، بیدواز، حسن آباد، سرچشمه، سارکانلو، پرکانلو و قزاقی تشکیل می‌شود.
از زیبایی های منطقه گردشگری میلانو می توان به چشمه های متعدد در منطقه مانند چهل چشمه در روستای سرچشمه,رودخانه دائمی که بخش از آب خود را از چهل چشمه تامین می کند,غار سنجد سرچشمه، غار نوشیروان، منطقه تفریحی چمن,کوه‌های شاه جهان وکرکزاب، باغ دره‌ها وفضاهای باز و سرسبز جویبارها و بافت معماری متفاوت روستای منطقه اشاره کرد.
آبشار دره جاج با حدود 40 متر ارتفاع درشهرستان اسفراین, 6 کیلومتری شمال شرق روستای سست واقع شده است.
آب‌انبار صفی‌آباد متعلق به دوره افشار و قاجار,در شهرستان اسفراین,مرکز شهر صفی آباد واقع شده است.
آب انبار در تاریخ 22 آبان 1386 با شماره‌ی ثبت 19985 به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسید.
