باغ خزندگان به عنوان یکی دیگر از جاذبه های گردشگری در سال 1391 بامساحت حدود 1000 متر مربع در پارک ناژوان اصفهان افتتاح شد.

 25 ويواريوم(زیستگاه) بزرگ و 12 ويواريوم کوچک در این مجموعه قرار دارد که خزندگان سمی، نيمه سمی و غيرسمی از سرتاسر دنیا در آنها نگهداری می شوند.

گونه‌های جانوری آن اهدایی شخصی به نام علی غلامی ارجنکی هستند که به “سلطان مار ایران” شهرت دارد.

مار جانوری خزنده، گوشت‌خوار، با بدن کشیده و بدون پا است. مارها جانورانی خونسرد، از گروه مهره‌داران هستند.

بدن مار از پولک‌هایی که با هم همپوشانی دارند، پوشیده شده‌است.

بیشتر گونه‌های مار، جمجمه‌ای دارند که چندین مفصل بیشتر از اجداد مارمولکشان است. این جمجمه به آن‌ها اجازه می‌دهد تا شکارهای بسیار بزرگتر از سرشان را با کمک آرواره‌هایی که بسیار جابجایی پذیرند، ببلعند.

اندام درونی بدن مارها برای تطبیق بیشتر با بدن کشیده و درازشان، به گونه‌ای است که عضوهای جفت در آن‌ها مانند کلیه‌ها به جای آنکه در دو سوی بدن باشد، یکی پس از دیگری قرار گرفته است,همچنین بیشتر آن‌ها تنها یک شش دارند که کار می‌کند.

اندامهای حسی مارها با آنچه که در سایر جانداران دیده می شود متفاوت است.حس بینایی و حس شنوایی دو حس مهم در خزندگان برای تشخیص طعمه و شکار آنهاست اما مارها فاقد پلک متحرک هستند و حرکات چشم آنها بسیار محدود است .از لحاظ شنوایی نیز به دلیل نداشتن پرده صماخ ارتعاشات صوتی بسیار محدودی را تشخیص می دهند.در این جاندار حس بویایی و لامسه بیشترین نقش را در هنگام شکار بازی می کند.

حس بویایی در مارها بسیار قوی است و علاوه بر سیستم بویایی اصلی دارای یک سیستم درک شیمیایی فرعی به نام وومرونازال می باشند.

مارها با بو کشیدن شکار خود را پیدا می‌کنند. آن‌ها با کمک زبان چنگالی خود ذرات موجود در هوا را جمع‌آوری می‌کنند و آن را به دهانشان منتقل می‌کنند تا بررسی شوند. دو شاخ بودن زبان به مارها کمک می‌کند تا به صورت هم‌زمان به حس بویایی و چشایی جهت‌دار دست یابند. آن‌ها پیوسته زبان خود را حرکت می‌دهند تا از ذرات موجود در هوا، آب و خاک نمونه‌برداری کنند، مواد شیمیایی موجود در آن‌ها را تجزیه و تحلیل کنند تا تشخیص دهند که آیا شکار یا مزاحمی در محیط پیرامون قرار دارد یا خیر.

پوست مار از پولک پوشیده شده‌است. مار، پوستی نرم با بافتی خشک دارد. بیشتر مارها با بهره‌گیری از پولک‌های خاص شکم‌شان می‌توانند روی زمین بخزند یا از یک سطح بالا بروند. پولک مار می‌تواند نرم، خاردار یا دانه‌ای باشد.

فرایند از دست دادن پولک‌ها، پوست‌اندازی نام دارد. برای یک مار لایه ی کامل بیرونی پوست به‌صورت یک لایه ی تکی کنده می‌شود.پولک‌های مار گسسته نیست مگر لایه ی روپوست، به این ترتیب با هر پوست‌اندازی پولک‌ها دانه‌ای کنده نمی‌شوند؛ بلکه لایه روپوست بدن، مانند جورابی که پشت رو شده باشد، به صورت یک لایه ی بیرونی از جا در می‌آید. فرایند پوست‌اندازی چندین بار در زندگی یک مار روی می‌دهد. پیش از هر پوست‌اندازی مار از خوردن پرهیز می‌کند و اغلب پنهان می‌شود یا به یک جای امن می‌رود. درست پیش از پوست‌اندازی، پوست مار خشک و کدر می‌شود و چشم‌ها به رنگ آبی کدر (ابری) در می‌آید. سطح درونی پوست کهنه مایع می‌شود، این باعث می‌شود تا پوست کهنه از پوست نو که در زیر قرار دارد جدا شود. پس از چند روز چشم‌ها دوباره شفاف می‌شود و مار به بیرون از پوست کهنه می‌خزد. پوست کهنه در نزدیکی دهان می‌شکند و مار می‌تواند با مالیدن خود بر روی سطح‌های زبر، پوست کهنه را جدا کند. پوست تازه بزرگتر و روشن‌تر است.

یک مار بالغ یک یا دو بار در سال پوست‌اندازی می‌کند درحالی که یک مار جوان و در حال رشد می‌تواند تا چهار بار در سال این کار را انجام دهد. پوست مرده ی کنده شده به خوبی الگوی پولک‌های بدن مار را نشان می‌دهد اگر پوست کنده شده آسیب ندیده باشد از روی آن می‌توان مار را شناسایی کرد.

در مارهای غیر سمی دندان‌های غضروف مانند و تیز وجود دارد که رو به داخل دهان خم شده‌اند. این دندان‌ها تنها برای نگهداشتن شکار در دهان مار کاربرد دارند و برای جویدن یا له کردن بکار نمی‌آیند.

در مارهای سمی علاوه بر این دندان‌ها یک جفت دندان بلند و توخالی وجود دارد که داخل آنها مجرایی برای انتقال زهر به داخل بدن شکار تعبیه گردیده‌است که دندان‌های نیش نامیده می‌شوند این دندان‌ها توخالی‌اند و نمی‌توانند به سمت جلو بیایند. در نتیجه این مارها نمی‌توانند با دندانشان قربانی را زخمی‌کنند بلکه باید آن را گاز بگیرند.

دندان‌های نیش مارهای زهرآگین پیشرفته مانند گرزه‌ماران و کفچه‌ماران که زهرشان بر دستگاه گردش خون اثر می‌گذارد با تخریب گلبول‌های قرمز باعث ایجاد لخته و نهایتا مرگ قربانی می‌شوند، در جلوی دهان قرار دارند و بسیار بلند هستند بطوریکه موقع بسته بودن دهان بصورت تا شده و خوابیده درسقف دهان قرار دارند و در هنگام باز شدن دهان در مواقع شکار یا حالت دفاعی آشکار می‌شوند.

دندان‌های نیش برخی مارها که زهرشان به دستگاه عصبی یورش می‌برد (مانند گربه‌مار حلقه‌طلایی) در عقب دهانشان قرار دارند که رو به پشت و داخل دهان خم شده‌اند. این نوع دندان عمل نیش زدن را برای مار دشوار می‌کند. همچنین گرفتن زهر از این نوع دندان‌ها برای دانشمندان دشوارتر است.

زهر برای مارها مانند دیگر مایعات بزاقی به عنوان کمکی در هضم غذا و شکستن ترکیبات پیچیده ی آن به مواد خوراکی محلول کاربرد دارد.

ترکیب زهرمار در گونه‌های مختلف و همین‌طور در هر گونه بر اساس سن، فصل و زمان آخرین ترشح متفاوت است. ترکیبات اصلی آن پروتئین و پلی‌پپتیدهایی که خاصیت آنزیمی و سمی دارند. زهر مارها ترکیبی پیچیده از پروتئین‌ها است که در غدد زهر در پشت سر مار ذخیره می‌شود. غدد زهر در دو طرف سر و در غلافی ماهیچه‌ای قرار دارند. در همه ی مارهای زهردار این غدد رو به مجراهایی به سمت دندان‌های خالی یا شیاردار فک بالایی باز می‌شود. این پروتئین‌ها می‌توانند ترکیبی از نوروتاکسین (زهری که به دستگاه عصبی حمله می‌کند)، هموتاکسین (زهری که به دستگاه گردش خون حمله می‌کند)، سایتوتاکسین (حمله به سلول‌ها) و دیگر انواع زهرها باشد. تقریبا همه ی زهرها آنزیم هیالورونیداز دارند که منجر به انتشار سریع زهر در بدن می‌شود.

مارهایی که در مناطقی با زمستان‌هایی سردتر از توان تحمل شان زندگی می‌کنند، در سرما به حالت غیرفعال در می‌آیند. مارهای بومی این مناطق به حال خفتگی می‌روند. خفتگی با خواب زمستانی پستانداران متفاوت است؛ چون در خواب زمستانی جانور پستاندار کاملا به خواب می‌رود، اما خزندگان خواب نیستند، اما غیرفعال‌اند. برای این منظور یک مار تنها ممکن است در زیر زمین حفره‌ای بکند و به درون آن رود یا درون تنه ی یک درخت که افتاده پنهان شود یا زیر یک تخته سنگ رود. گاهی هم ممکن است شمار زیادی مار بصورت دسته جمعی به یک پناهگاه مانند غار روند.

مارها غیر از قطب جنوب، برخی خشکی‌های بزرگ مانند ایرلند، زلاندنو، جزایر هاوایی، ایسلند، گرینلند و بسیاری از جزیره‌های کوچک اقیانوس اطلس و مرکز اقیانوس آرام در همه ی قاره‌ها زندگی می‌کنند.

تاکنون نزدیک به 20 تیره از مار که شامل  500سرده و نزدیک به 3400 گونه است، شناسایی شده‌است.

برخی گونه های موجود در باغ خزندگان

جانداران در باغ خزندگان به صورت زنده وجود دارند و نمونه‌هایی نیز به صورت جسد و تاکسیدرمی شده و اسکلت دیده می‌شوند.

خزندگان در دو بخش مارهای خارجی و ایرانی و سایر خزندگان در باغ قابل بازدید هستند.

مارهای خارجی

مار پیتون آفریقایی: با وزن 80 كیلوگرم خزنده‌ای غیر سمی که از روش خفه کردن طعمه برای شکار استفاده می‌کند و جثه بسیار بزرگی دارد.

مار بوآی كلمبیایی: بوآ یک مار غیر سمی به شمار می‌رود که با استفاده از ماهیچه‌های قدرتمندش شکار را خفه می‌کند و بدن او را به صورت یک جا می‌بلعد.

مار پیتون آلبینو هندی: شکل آلبینو یا زال مار پیتون بسیار مشهور است و بسیاری به عنوان یک حیوان خانگی آن را پرورش می‌دهند! رنگ این مار روشن است و طرح‌های زرد و نارنجی روی بدن آن دیده می‌شود.

شاه مار مرجانی تایلندی: ماری سمی که در جنگل‌های مرطوب استوایی زندگی می‌کند و با سم خود می‌تواند سیستم عصبی مرکزی را فلج کند.

مارهای ایرانی

افعی (گرز مار): ماری زهرآگین که تقریبا بلند است و دندان‌های نیش جانبی آن اجازه تزریق زهر را به صورت عمیق می‌دهد.

مار شاخدار: از آن با عنوان سمی‌ترین مار ایران یاد می‌شود و در غرب کشورمان زندگی می‌کند.

مار كبری: مارهایی معمولا زهردار که به هنگام احساس خطر گردن خود را بلند می‌کند. این مار با پرتاب زهر خود طعمه خود را از پا در می‌آورد.

مار افعی پلنگی: ماری با بدن خاكستری زیتونی روشن با لكه‌های قهوه‌ای چهارگوش که طول آن حداكثر به 139 سانتی‌متر می‌رسد.

مار سیاه زنگی: خزنده‌ای که رنگ بدن آن در سطح پشتی قهوه‌ای تیره و سیاه است و سطح شكمی آن به رنگ قهوه‌ای تیره متمایل به سیاه دیده می‌شود. حداكثر طول این نوع مار به 117 سانتی‌متر می‌رسد.

مار آتشی: این مار به دلیل بدن آجری رنگش به این نام معروف شده است. این خزنده در برخورد با انسان معمولا برخوردِ عصبی دارد و سعی می‌کند او را گاز بگیرد.

مار سوجه: خزنده‌ای با بدن قهوه‌ای یا زیتونی یا خاكستری با خال یا بدون خال سیاه رنگ که تا 150 سانتی‌متر رشد می‌کند.

مار قیطانی: ماری که در بیشتر نقاط ایران پیدا می‌شود و در مناطق كوهستانی،‌ صحرایی و دامنه تپه‌ها زندگی می‌کند. از پس سر تا انتهای دم یک خط قرمز رنگ یا نارنجی متمایل به قهوه‌ای ممتد دارد.

كفچه مار خراسانی: دارای بدنی به رنگ زرد تیره یا قهوه‌ای كم‌رنگ، قهوه‌ای تیره یا خاكستری متمایل به سیاه، بدون خال یا نقوش مشخص است و در شمال شرق ایران زندگی می‌کند.

مار آبی: این مار با نام ناتریکس هم شناخته می‌شود و به رنگ سبز زیتونی یا نارنجی روشن وجود دارد.

سایر خزندگان

ایگوانا (زیستگاه: مالزی): خزنده‌ای جالب و بامزه که به عنوان حیوان خانگی نیز نگهداری می‌شود و برخی از انواع آن در معرض خطر انقراض قرار دارند.

مانیتور بنگال (زیستگاه: استرالیا): این جاندار همان بزمجه بنگال به شمار می‌رود که بومی جنوب آسیاست و طول بدن آن به 175سانتی‌متر (1 متر دم و 75 سانتی‌متر بدن) می‌رسد.

تمساح آمازون: برخی این جاندار را سلطان آمازون می‌دانند چرا که جثه بزرگی دارد و از خیر هیچ شکاری نمی‌گذرد. کمتر پیش می‌آید که تیرش در شکار به هدف نخورد و به همین دلیل آن را درنده اصلی آمازون نیز می‌خوانند.

اژدهای كمودو: یک گونه بزرگ مارمولک است که در جزایر کومودو، رینکا، گیلی موتانگ، پادار و فلورس در کشور اندونزی زیست می‌کند. این جاندار بزرگ‌ترین بزمجه جهان است که در مواردی تا 3 متر هم رشد می‌کند. اندازه و وزن زیاد، دندان‌های ویژه پاره کردن گوشت، توانایی حرکت با سرعت بالا و عادت‌های تهاجمی غیرمعمول، این جاندار را به یکی از درندگان استثنایی تبدیل کرده است.

سایر جانداران

عقرب، سوسک‌ها، خفاش‌­ها، كوسه‌ها (چكشی و معمولی)، سوسمار بالدار (گونه جدید)، مار دو سر و گوساله دو سر

رستوران

کافه

نمازخانه

سرویس بهداشتی

ساعات بازدید:همه روزه از ساعت  9 تا 21

اتوبان شهید حبیب اللهی-میدان سهروردی-بلوار الفت

031-37773831