یکی از شیرینی‌های سنتی و خوشمزه گرگان، نان زنجبیلی (زنجفیلی) است.
مواد تشکیل‌دهنده این شیرینی شامل آرد گندم، شکر، روغن و زنجبیل است و به طور معمول به شکل لوزی پخته میشود.
نان زنجبیلی گرگان به ثبت فهرست آثار ملی ایران رسیده است.
نان شیرمال یکی از انواع شیرینی و نان‌های سوغات گرگان است که در بسیاری از شهرها نیز تهیه میشود.
برای تهیه نان شیرمال از آرد، شیر، تخم‌مرغ، بیکینگ پودر و وانیل استفاده می‌کنند و نوع مغزدار آن را نیز با کشمش، گردو یا شکلات می‌پزند.
نان قندی یکی از نان‌های شیرین است که پخت آن در بسیاری از شهرها از جمله شهر گرگان رواج دارد.
برای پختن این نان از موادی همچون آرد، شکر، شیر، روغن مایع، وانیل، بیکینگ پودر، زرده تخم‌مرغ، زعفران، کنجد و هل استفاده میشود.
نان یا فتیر جزغاله به‌عنوان یکی از سوغات و نان‌های محبوب ترکمن‌های گرگان شناخته میشود.
این نان از لحاظ ظاهری شبیه به نان کمبه است و ترکمن‌ها در زبان خود به آن قاوور تمچالی چورک نیز می‌گویند.
برای پخت فتیر یا نان جزغاله از آرد، روغن دنبه، دنبه‌های ریز‌شده، نمک، زردچوبه، خمیر مایه، زیره، رازیانه و آب استفاده می‌کنند و آن را در تابه روی گاز یا در فر می‌پزند.
پادرازی یکی از انواع نان‌هایی است که در گرگان به‌عنوان سوغات شناخته میشود.
نان پادرازی را در انواع معمولی، روغنی، روغنی خشک، سبوسی و جوین تهیه می کنند.
از مواد موردنیاز برای تهیه این نان می‌توان به آرد گندم، آرد برنج، آرد نخودچی، کره، خمیر مایه، آب یا شیر، سیاه‌دانه، روغن جامد، نمک، زرده تخم‌مرغ، پودر پسته، کنجد و زردچوبه اشاره کرد.
نان قلاچ که یکی از نان‌های محبوب و سوغات خوشمزه گرگانی‌ها به شمار می‌آید، از لحاظ ظاهری شباهت زیادی به نان بربری دارد
قاتلاما یکی از انواع نان شیرینی‌های خوشمزه است که به‌عنوان سوغات گرگان نیز شناخته میشود.
این نان سنتی و اصیل، بافت بسیار نرم و لطیفی دارد و در میان اهالی این شهر به‌ویژه شهرهای ترکمن‌نشین استان گلستان محبوب است.
قاتلاما به گویش ترکی به معنی تا شده است و از فعل قاتلاماق به معنی تا کردن می‌آید.
آرد همه‌کاره، کره ذوب شده، خمیر مایه، روغن حیوانی، شیر، آب، تخم‌مرغ، کنجد و نمک مواد مورد نیاز برای تهیه این نان هستند.
حلوای اوماج یا به اصطلاح ترک زبان‌ها اوماج حالواسی یکی از خوردنی‌های محبوب استان گلستان و به‌خصوص گرگان محسوب میشود.
از مواد اولیه برای تهیه حلوا اوماج می‌توان به آرد، زردچوبه، شیر، روغن مایع، شکر، گلاب و آب اشاره کرد.
حلوای جز که با نام حلوای گردویی نیز شناخته میشود، یکی از سوغات خوشمزه گرگان است.
این حلوای اصیل را به‌صورت سنتی می‌پزند و برخلاف حلواهای دیگر در پخت آن از هیچ آردی استفاده نمی‌کنند.
حلوای جز گرگان از برنج نیم‌دانه و پودر گردو تشکیل شده است.
حلوا برنجی در واقع یک شیرینی خوشمزه است که در گرگان به‌عنوان سوغات شناخته میشود.
این حلوا از موادی همچون آرد برنج، روغن، شکر، آب، هل، گلاب، زعفران، پودر نارگیل و دارچین تهیه می شود.
حلوای مار مرده یکی از حلواهای سنتی و قدیمی گرگان به شمار می‌آید که در خصوص علت نام‌گذاری آن هیچ اطلاعاتی در دسترس نیست.
برای تهیه این حلوا از خرما، گردو، برنج و کنجد استفاده میشود.
سرغربیلی یکی از شیرینی‌های قدیمی و سنتی ایران است که خاستگاهش به شهر گرگان می‌رسد.
ظاهر سرغربیلی گرد و شبیه به تخم‌مرغ کوچک است و بسیار به قطاب شباهت دارد.
برای پخت این شیرینی از آرد، کره، خمیر مایه، پودر قند، روغن جامع، روغن مایع، پودر هل، جوز هندی، پودر پسته و آب ولرم استفاده میشود.
پیشمه یک شیرینی خوشمزه ترکمنی محسوب میشود که پخت آن در تمامی شهرهای گلستان به‌خصوص گرگان مرسوم است.
این شیرینی از لحاظ طعم و مزه بسیار به گوشفیل و پیراشکی شباهت دارد.
پیشمه در فرهنگ زبان ترکمنی به‌معنای پختن است.
برای پخت این شیرینی از آرد، شکر، شیر، تخم‌مرغ، کره، بیکینگ پودر، گلاب، وانیل و پوست پرتقال استفاده می‌کنند.
نان برنجی(شیرینی برنجی) یکی از شیرینی‌های اصیل و سنتی ایران است که پخت آن در گرگان رواج دارد.
در پخت این نان کیفیت آرد برنج بسیار تاثیرگذار است و هرچه کیفیت مواد اولیه به‌خصوص آرد آن بالاتر باشد، نان برنجی نیز عطر و طعم بهتری خواهد داشت.
برای پخت نان برنجی موادی همچون آرد برنج ایرانی، روغن جامد، پودر قند، زرده تخم‌مرغ، پودر هل، سیاه دانه، تخم خرفه، زعفران، نمک و گلاب نیاز است.
نان خرمایی(کلمبو یا نان عیدی) یکی از شیرینی‌های خوشمزه و پرطرفدار در ایران محسوب میشود که به‌عنوان سوغات گرگان نیز شناخته شده است.
برای تهیه خمیر نان خرمایی از آرد سفید، نشاسته ذرت، شیر خشک، روغن مایع یا کره محلی، تخم‌مرغ، وانیل، شکر، شیر و بیکینگ پودر و برای تهیه مواد میانی نیز از خرما، کره، هل و دارچین استفاده می‌کنند.
کلوچه یکی از خوراکی‌های خوشمزه گرگان است که در بیشتر شهرهای ایران به روش‌های مختلف طبخ میشود.
پشت زیک در واقع همان سوهان کنجدی است که علاوه بر گرگان در مناطق دیگر شمالی ایران از جمله مازندران نیز تهیه میشود.
پشت زیک از مخلوط کنجد، شکر، عسل یا شیره، کره، زعفران و گردو یا پسته تهیه میشود.
پشت زیک به پشت دیگ هم معروف است؛ به این دلیل که پس از آماده‌سازی مواد آن را پشت دیگ پهن می‌کنند و با گوشت‌کوب یا وردنه خوب می‌کوبند تا صاف و تبدیل به لایه‌ای نازک شود.
خاویار یکی از گران ترین و لوکس ترین سوغات شهر گرگان به شمار می رود.
خاویار از شکم ماهی‌هایی چون فیل ماهی، شیپ، تاس ماهی ایرانی، تاس ماهی روسی و اوزون برون در دریای خزر به دست می‌آید.
یکی از مهم‌ترین بنادر برای صید ماهی‌های خاویار، جزیره آشوراده در شهرستان بندر ترکمن استان گلستان است.
ماهی سفید، آزاد یا سالمون، قزل‌آلا، اوزون برون، کپور، کفال، کیلکا، کولی، اردک ماهی و سوف از ماهی های این منطقه است.
قالی و قالیچه ترکمن یکی از صنایع دستی این شهر است.
طرح قالی‌های ترکمن، از ذهن خلاق هنرمندان این خطه نشئت می‌گیرد.
این قالی‌ها با توجه به طایفه بافنده آن دارای نقوش و طرح‌های مختلفی است.
از جمله نقش‌های معروف قالی ترکمن می‌توان به طرح‌های ماری گول، آینه گول، طغر گول، بارماق گول، قوچاق گول (شاخ قوچ)، قابسه گول (قفسه گول)، قابوس، عقرب، تاج خروس، توینک گول، قوش گول و انسی گول اشاره کرد.
رنگ‌های لاکی متمایل به زرد، سبز تیره، سفید، سیاه و لاکی بیشترین کاربرد را در بافت قالی و قالیچه‌های ترکمن دارند.
اغلب دارهای این نوع قالی به‌صورت افقی و بافت آن‌ها نیز از نوع درشت هستند.
برای بافت قالی ترکمن معمولا از گره ترکی استفاده می‌کنند و پرداخت آن‌ها را کاملا گوشتی و پرزدار انجام می‌دهند.
ابریشم‌بافی یکی از صنایع دستی مهم استان گلستان و شهر گرگان به شمار می‌آید که قدمتی طولانی دارد.
شهرهای رامیان، مینودشت، گرگان و ترکمن صحرا در ابریشم‌بافی پیشتاز هستند.
مواد و ابزار اولیه این هنر شامل الیاف ابریشمی، نخ طلا یا نقره، دار، پایه، شانه، پدال، قرقره و… هستند.
جاجیم یا به اصطلاح محلی جاجیمچه یکی از انواع زیراندازهای سنتی و اصیل گرگان است که قدمتی بسیار طولانی دارد.
روستای زیارت یکی از مهم‌ترین قطب‌های تولید جاجیم در کشور محسوب میشود که محصولات آن در بسیاری از بازارهای داخلی و خارجی مورد استقبال قرار می‌گیرد.
از این هنر برای تولید زیرانداز، روانداز، دیوارپوش، پرده، رختخوابپیچ، مفرش، پتو، سجاده، پشتی، انواع کیف، وسایل تزیینی و حتی سفره و رومیزی استفاده میشود.
گلیم و پلاس نوعی فرش بدون پرز هستند که از صنایع دستی رایج و سوغات استان گلستان به‌ویژه مناطق ترکمن‌نشین محسوب می‌شوند.
نقوشی که در گلیم‌بافی گرگان و اقوام ترکمن اغلب به‌چشم می‌خورد، طرح‌های هندسی و خطوط مستقیم و شکسته هستند.
جوراب‌بافی یکی از صنایع دستی گرگان است.
از معروف‌ترین جوراب‌های پشمی این منطقه می‌توان به جوراب چکمه‌ای، گردن کوتاه و گردن بلند اشاره کرد.
این جوراب‌ها همچنین بر اساس نوع بافت، شکل و اندازه برای کاربردهای مختلف استفاده می‌شوند.
موج بافی در واقع نوعی پارچه دستبافت ضخیم است که بیشتر در میان عشایر و کوچ‌نشینان دیده میشود و یکی از زیباترین سوغات گرگان به شمار می‌آید.
این پارچه‌ها که از جنس پشم گوسفند هستند، اغلب در طرح‌های چهارخانه درشت با رنگ‌های متنوع بافته می‌شوند.
نقوش معروفی که برای موج‌بافی به‌کار می‌برند شامل چهارخانه، سیاه و سفید، کشکول، حوض، گل، پر طاووسی، چونکه، چخماخ، پنجه، کله کبکی، انگور، پروانه، ترنج و سه حوضی هستند.
این پارچه‌ها کاربردهای زیادی دارند که از جمله آن‌ها می‌توان به پادری، رختخوابپیچ، سجاده، روانداز، زیرانداز، روی کرسی، روتختی، کیف، رومیزی، رویه صندلی و… اشاره کرد.
نواربافی(کارت‌بافی) یکی از صنایع دستی گلستان به شمار می‌آید.
این هنر در واقع نوعی از بافندگی است که تولیدات آن را نوارهای کم‌عرض ولی به‌شدت مستحکم و بادوام تشکیل می‌دهند.
نوارها بسته به نوع تولید کاربردهای متفاوتی دارند که می‌توان به تزیین سرآستین، دور یقه یا لبه‌ی دامن و پیراهن، کمربند، بند عینک و کفش، کراوات، بند قنداق، همچنین در حمل گهواره، حمل هیزم و موارد بسیاری در زندگی عشایری اشاره کرد.
این نوارها معمولا به‌طول ۱۵ تا ۲۵ متر بافته می‌شوند. هنر نواربافی یا پن‌بافی کتول در شهرستان علی آباد استان گلستان در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
نمازلیق(سجاده) قالیچه‌ای کوچک است که برای اقامه نماز کاربرد دارد.
هنرمندان رشته نمازلیق‌بافی این سجاده را به‌صورت گلیمی یا نمدی و معمولا در اندازه‌های ۸۰ در ۱۲۰ سانتی‌متر یا ۹۰ در ۱۳۰ سانتی‌متر تولید می‌کنند.
از نقوش معروف برای سجاده‌بافی می‌توان به نقشه‌های انتزاعی همچون درخت توت، کعبه مسلمانان و جای پای شتر (ماری‌گل) اشاره کرد.
قلاب‌بافی هنر بافت تور به‌وسیله قلاب مخصوص است که قدمت آن در ایران به حدود ۵۵۰ سال قبل از میلاد بازمی‌گردد. این هنر در استان گلستان و شهر گرگان نیز طرفداران خاصی دارد و از هنرهای غیربومی این استان به شمار می‌آید.
چادرشب‌بافی یکی از صنایع دستی گرگان به شمار می‌آید که در دیگر شهرهای ایران نیز رواج دارد.
چادرشب‌ها پارچه‌های خوش رنگ و لعابی هستند که در نقش‌های هندسی و چهارخانه به‌صورت چند‌رنگ با زمینه قرمز بافته می‌شوند. نخ‌های مورد نیاز برای چادرشب‌بافی از جنس ابریشم و پشم هستند.
آجیده‌دوزی(پنبه‌دوزی)، از انواع رودوزی‌های سنتی و اصیل ایرانیان و منطقه گرگان به شمار می‌آید که مدارک تاریخی، قدمت آن را به دوره اشکانی و دوره هخامنشی نسبت می‌دهند.
در این هنر لایه‌ای از پنبه بین دو لایه پارچه قرار می‌گیرد و سپس روی آن با دوخت‌های ظریف و برجسته، به اشکال مختلف تزیین میشود.
از این هنر برای تزیین لباس‌های محلی، رختخواب به‌خصوص رختخواب عروس و داماد، تزیینات جهیزیه، رومیزی و… استفاده می‌کنند.
سوزن‌دوزی(سیاه‌دوزی) یکی از هنرهای قدیمی، اصیل و محبوب در میان ایرانیان به شمار می‌آید که در استان گلستان به‌خصوص در شهرهای ترکمن‌نشین رایج است.
سوزن‌دوزی در واقع دوخت‌هایی با زنجیره‌های به‌هم فشرده و بسیار ریز هستند که در زبان محلی ترکمن به سانجیم معروف است.
نقوشی که در این هنر به‌چشم می‌خورد، به‌صورت ذهنی و اغلب هندسی و قرینه هستند.
نمد ساده‌ترین نوع فرش است که از پشم بهاره گوسفند با الیاف بلند تهیه میشود و برای تهیه آن نیاز به دستگاه خاصی نیست.
هنر نمدمالی قدمتی طولانی دارد و در گرگان و دیگر مناطق ایران به این هنر پرداخته و جز سوغات آن شهرها شناخته میشود.
نمد در استان گلستان در دو قالب نمدمالی ترکمن (در روستاهای ترکمن‌نشین) و نمدمالی کوهستان (در روستاهای کوهستانی شهرهای گرگان، رامیان، علی آباد کتول و مینودشت) تولید میشود.
روسری ترکمن یکی از پوشش‌های سنتی مردم ترکمن صحرا و اهالی گرگان است که علاوه بر محبوبیت در این منطقه در میان گردشگران نیز طرفداران بسیاری دارد. این روسری‌ها اغلب دارای طرح و الگوی منحصربه‌فردی به‌شکل گل و گلدان هستند که ذوق هنرمندان این صنعت را به‌تصویر می‌کشد.
برای تهیه این روسری ها از پنبه و ابریشم استفاده میشود که علاوه بر زیبایی، مقاومت و دوام بسیاری دارند.
یکی از هنرهای اصیل و زیبای مردم گرگان و اقوام ترکمن ساخت زیورآلات چشم‌نواز است که از سوغات استان گلستان محسوب میشود.
از انواع زیورآلات ترکمنی برای بانوان می‌توان به زیورهای لباس، سربند، پیشانی‌بند، جواهرات مو، گوشواره، گردنبند و سینه‌ریز، بازوبند، النگو و دست‌بند، انگشتر و کمربند اشاره کرد.
آینه‌کاری یکی از شاخه‌های هنرهای تزیینی ایران است که در گرگان نیز به‌عنوان صنایع دستی و یکی از هنرهای مرسوم شناخته میشود.
در این هنر، آینه‌کار با استفاده از برش شیشه به اشکال مختلف هندسی و گل و بته و کارگزاری آن‌ها در بناها باعث به‌وجود آمدن فضایی درخشان و زیبا میشود. آبگینه یکی از بادوام‌ترین و مستحکم‌ترین تزیینات ساختمانی به شمار می‌آید.
