سوهان اصلیترین سوغات شهر قم است.
سوهان در حقیقت نوعی شیرینی یا حلوای سنتی است که از زمانهای قدیم و از دوران قاجار تاکنون توسط قنادان و آشپزهای قمی تهیه شده است.
مواد اولیه این شیرینی خوش طعم، جوانه گندم است که با دستور پخت ویژهای همراه با انواع مغزها از جمله بادام و پسته مخلوط میشود.
از آنجا که قدمت پخت سوهان بسیار طولانی است در گذر زمان با خلاقیتهایی که در دستور پخت آن اعمال شده انواع و اقسام طعمها و مزهها به آن اضافه شده است تا جایی که این سوغاتی خوشمزه انواع مختلفی دارد و از میان آنها میتوان سوهان عسلی، سوهان آجیلی، سوهان گزی و سوهان لقمهای را نام برد.
روغنی که برای تهیه سوهان استفاده میشود از دو نوع روغن معمولی و یا روغن حیوانی است که تا حد زیادی بر طعم آن تاثیر گذار است.
در تمام کارگاههای سوهانپزی قم، گز نیز پخته میشود؛ گزهایی تازه که میتوانند با گزهای اصفهان رقابت کنند.
حلوا و انواع آن را میتوان از اصلیترین محصولات غذایی قم و سوغات این شهر دانست.
این محصولات شامل طیف گستردهای از حلواهای بومی است که معروفترین آنها حلوا ارده، حلوا کنجدی قم و حلوا شاهدانه قم هستند.
نان کمسه جز سوغات خوشمزه و لذیذ شهر قم است.
در پخت این نان از آرد، زرده تخم مرغ، زعفران دم شده، شکر، زرد چوبه و شیره استفاده میکنند و نوع سنتی آن در تنورهای بزرگ خانگی پخته میشود.
سه نوع نان کسمه وجود دارد که به تناسب ذائقه شخصی میتوان یکی از آنها را انتخاب کرد.
این سه نوع شامل کسمه کنجدی، کسمه شکری و کسمه اعلا میشود و نوع اعلای آن که از مرغوبترین مدل این نان محسوب میشود.
این نان علاوه بر مواد اولیه دارای مقدار زیادی هل، زعفران و زنجبیل است.
انجیر آردی یکی دیگر از سوغات شهر قم است.
برای تهیه انجیر آردی، ابتدا انجیر را به آرد آغشته کرده و از یک نخ محکم مانند دانه های تسبیح عبور می دهیم.
سپس آن را در یک محیط گرم یا در معرض نور آفتاب از یک جا آویزان می کنیم تا خشک شود.
استفاده از آرد باعث می شود که انجیر ها به هم دیگر نچسبند.
انجیر های خشک آردی دارای دو نوع کروی و سکه ای هستند.
انجیر خشک آردی نسبت به انجیر خشک، رطوبت بیشتری دارد و این باعث کاهش قیمت آن می شود.
یکی از معروف ترین و به نام ترین سوغات هنری شهر قم خرمهره است.
نام خرمهره در شمار صنایع دستی ایران باستان در نمایشگاه اکسپو دوهزار هانوور آلمان به ثبت رسیده است.
پیشینه هنر خر مهره سازی به دوران هخامنشیان و اشکانیان باز میگردد.
خر مهره به مهرههای سرامیکی و سفالی گفته میشود که رنگ آبی خاصی دارند و به عنوان اشیا زینتی از آنها استفاده میشود.
در حال حاضر انواع خرمهره با طیف وسیعی از طرحها که به بیش از ۱۶۰ مدل مختلف میرسد در کارگاههای مختلف خرمهره سازی قم ساخته میشوند و در مراکز فروش سوغات قم عرضه میشوند.
مرواربافی شاخهای از صنایع دستی شهر قم است.
مروار نوعی چوب ترکه است که بیشتر در مناطق حوالی تهران تهیه میشود و با بکار گیری آن میتوان محصولات متنوعی ساخت.
از نظر شکل و جنس این محصولات بیشتر شبیه محصولاتی هستند که با چوب بامبو درست میشوند.
رنگ محصولاتی که از مرواربافی تولید میشوند بیشتر به رنگ زرد متمایل به طلایی است.
صنعت قالی بافی از جمله قدیمیترین و اصیلترین صنایع دستی ایرانیان به شمار میرود.
شروع فعالیت این صنعت در شهر قم از حدود نیم قرن پیش آغاز شده و در حال حاضر یکی از مرغوبترین نمونههای قالیهای ایرانی, قالی ابریشم قم است.
ویژگی اصلی فرش ابریشمی قم در ظرافت دوخت و طراحی آنها است بطوری که نقش و نگار این فرشها را میتوان یک تابلو نقاشی در نظر گرفت.
در طراحی نقشه این فرشها گروهی از هنرمندان بطور دسته جمعی مشارکت دارند و تلاش میکنند تا با الهام از داستانهای اساطیری و تاریخی طرحهای خلاقانه و هنری ایجاد کنند.
سفالگری در شهر قم به سبب وجود خاک مرغوب و با کیفیت پر رونق بوده و پیشینه آن به حدود ۵۲۰۰ سال پیش میرسد.
تولیدات سفال در این شهر شامل اقلام مختلفی نظیر انواع ظروف سفالی و دکوریهای تزیینی است. اغلب این محصولات از جنس گل خاک رس هستند و پوششی لعابی دارند که با نقوش مختلف تزیین شدهاند.
منبت کاری و معرق کاری از جمله دست سازهای هنری هستند که همواره در میان انواع صنایع دستی طرفداران زیادی داشته اند.
بطور کلی این رشته از صنایع دستی مربوط به ساخت آثار هنری با ماده اولیه چوب است.
در رشته معرق کاری در خلق دست سازها صرفا از چوب استفاده می شود و در منبت کاری با تلفیق چوب و عناصر دیگر مانند سرامیک یا فلز و مواردی از این قبیل دست به ایجاد اثر هنری میزنند.
یکی از صنایع دستی شاخص در استان قم کاشی کاری است.
این استان به ویژه در سبک ساخت کاشیهای هفت رنگ شهرت زیادی دارد.
کاشی هفت رنگ در واقع سبکی از کاشی کاری است که قدمت آن به اواخر دوره تیموری و صفویه میرسد.
در کاشیهای هفت رنگ از ترکیب رنگهای زرد، سبز، لاجوردی، فیروزهای، سفید، سیاه، قهوهای و طلائی استفاده میشود.
تاریخچه تولید و استفاده از انگشترهای دست ساز به دو هزار سال قبل از میلاد برمیگردد.
پایههای انگشترهای دست ساز در قم, به شکلهای مختلفی مانند چنگهای، چنگهای وی (V) شکل، دیوارهدار یاحفرهای، کانالی، سنگفرشی، مهرهای، خوشهای، تراز و بالرین ساخته میشود.
نگینهای انگشترها سنگهای قیمتی و نیمهقیمتی است که زمرد، الماس، فیروزه و… از سنگهای قیمتی و زبرجد، سفال، عقیق و… از سنگهای نیمه قیمتی هستند. عقیق یکی از سنگهای مورد نیاز در ساختن انگشتر است و بهدلیل وجود معادن عقیق در استان قم انگشتر سازی در میان سوغات قم رونق زیادی پیدا کرده است.
نقاشی های سنتی یکی دیگر از سوغات شهر قم است.
نقاشی سنتی در واقع شامل نقاشیهایی است که بر روی پایههایی از جنس مختلف طراحی و اجرا شدهاند.
در حقیقت این نقاشیها بر روی شیشه، چوب، سفال، چرم، قطعات سرامیکی و سنگی کشیده میشوند.
بطور معمول نقوشی که در این نقاشیها بکار رفته است نقوش ختایی، اسلیمی، جانوری و شکارگاه را در بر میگیرند.